Нүүрс-ус нь амвд организмд 5н чухал үүрэгтэй.
1. Хэрвээ задарвал энергийн эх үүсвэр байдаг.
2. Бусад эсийн бүрэлдэхүүн хэсгийн нийлэгжүүлэхэд нүүрстөрөгчийн /С/ эх үүсвтэр болдог.
3. Химийн энергийг нөөцлөх 1 хэлбэр
4. Эд эсийн бүтэцийн үндсэн элемент болдог.
5. Эммүний процесстр оролцож хамгаалах үүрэгтэй.
Нүүрс-ус нь полигидроксилальдигед буюу кетон юм. (СН2О)n гэсэн ерөнхий томъёотой.
Нүүрс-усны хамгийн энгийн жишээ С6Н12О6. Зарим нүүрс-устөрөгчид N,P,S-г агуулсан нэгдлийг агуулдаг. Биоёпирт хамгийн өргөн тархдаг нь урагмлын цардуул, глюкокын бусад полимер орно. Нүүрсусыг ангилахдаа:
-Моносахарид
-Олигасахарид
-Полисахарид
Моносхаридын энгийн жишээ бол С6Н12О6 юм. Ихэнх организм энергийн чухал эх үүсвэр болдог.
Олигосахарид нь глюкозидын холбоогоор холбогдсон 2-10 моносахаридын нэгж бүхий хэлхээнээс тогтдог. Ди, три гэх мэт сарахид 10 хүртэл үргэлжилнэ.
Полисахарид нь моносахаридын 1ж бүхий урт хэлхээнээс тогтдог. Эдгээр нь шугаман эсвэл салбарласан бүтэцтэй байж болно. Ихэнх полисахарид нь 1 төрлийн моносахаридаас тогтсон байдаг. 2 буюу түүнээс дээш моносахарид гетросахарид болно.
Моносахарид
Ихэнх полисахаридад 1С буюу нүүрстөрөгчийн атом ОН бүтэцтэй холбогдсон байдаг. Үлдсэн С-н атом карбонилын бүлэг агуулдаг. Хэрвээ карбонилын бүлэг нь хэлхээний төгсгөлд байрлавал уг моносахаридыг альдегид буюу альдоз гэж нэрэлдэг. Хэрвээ корбанилын бүлэг нь аль 1 нь өөр байрлавал кетон гэж нэрлэнэ. Энгийн моносахарид нь 3 атомаас тогтвол приозо ба глицерины альдегид альтриозо мөн болно.
С4-тетрозо
С5-пептозо
С6-гексазо
С7-гептазо . ... гэх мэт
Альфа нуклейн хүчлийн чухал генозын уламжлал нь нүүрсусны солилцоон дах завсрын бүт болдог. Ихэнх моносахарид нь цагаан өнгөтэй талст бодис байдаг. Усанд сайн уусдаг. Харин туйлгүй уусгагчид уусдаггүй. Чихэрлэг амттай.
Харин энгийн альдиоз болон глицерины альдегид нь зөвхөн 1 асмитрик С-н атом агуулдаг. Бие биеэндээ толин тусгал байдлаар орших 2 өөр стерио икомерүүд байдаг. Альдозо нь 4 нүүрстөрөгч атом агуулдаг. Бие биеэндээ толин тусгал байдлаар оришх 2 өөр стерио икомерүүд байдаг. Альдозо нь 4 нүүрстөрөгчийн атом агуулдаг учираас 16 өөр стеоро изомер үүсгэдэг.
УУРАГ
2010 оны 06-р сарын 26 Нийтэлсэн Aya
Амьд органикмын найрлагад ордог бүх органик бодис дотроос биологийн хувьд хамгийн чухал бүтцээрээ хамгийн нийлмэл нь уураг. Уургын төрлийн бодисуудыг анх 1838 анд Н.Мульдер протейн гэж нэрлэсэн бөгөөд грек үгнээс гаралтай. Уургийн чухал бтүээгдэхүүн элементүүд болон тэдгээрийн тоон харьцааг химийн задлан шинжилгээний аргааг тодорхойлсон байна. Нүүрстөрөгчийн /С/ атом 50-54.4%, Устөрөгч /Н/ 6.5-7.3%, Хүчилтөрөгч /О/ 21.5-23.5%, Азот /N/ 15-17%, Хүхэр /S/ 0.3-2.5% байдаг. Эдгээрээс гадна P, I, Fe, Zn зэрэг олон эмлемэнтүүд маш бага хэмжээгээр илэрдэг. Уургын найрлага даах азотын хэмжээ тогтмол 16% байдаг онцлогтой боловч үүнд тулгуурлан байгалийн уургийн агуулмжийг түүнд орсон акотын хэмжээгээр тодорхойлдог. Уургын химийн найрлагын төрөл бүрийн аргаар иодорхойлдог бөгөөд гидролизын арга нь уургыг хүчил шүлт эсвэл протеолипид гэнэ.
Уураг нь амьд организмын үйл ажиллагаанд онцгой ая холбогдолтой дараах 9 үндсэн үүрэг гүйцэтгэдэг.
1. Каталитик
Энд организмд тогтмол явагддаг. Амвдралын үйл ажиллагааг хангадаг. Олон янзын химийн урвал нь Фермент хэмээх өвөрмөгц уургийн тусламжтай явагддаг. Эдгээр нь өндөр зэрэглэлтэй биологийн катализатор нь организмд явагддаг химийн урвалыг хурдасгадагн энэ өвөрмөгц чанар нь полимерт байдаггүй
2. Бүтцийн үүрэг
Хүний организмын нийт организмын ихэнх хэсгийн /20%/ уураг эзэлдэг. Хүний бүх эрхтэн, эд эс найрлагандаа бүтэц агууламж шинж чанараараа явагддаг уургыг агуулдаг. Булчин, элэгний 20% уураг тархинд 11% харин өөхөн эдэд 6% уураг байдаг.
3. Энергийн үүрэг
1г уураг бүрэн задархад 17,15кж дулаан ялгардаг. Энэ энергийн эх үүсвэр болох нүүрс-ус өөх тос дутагдсан үед организм энергийн эх үүсгэвэр болгон ашигладаг.
4. Зөөх үүрэг
Организмын эс болгоны үйл ажиллагаанд түүний тогтмол тэжээлийн бодисоор хангах бодисын солилцооны эцсийн бүтээгдэхүүнийг зайлуулах цусаар уурагын бүтэцтэй нэгдлүүдээр зөөгддөг. Муу уусдаг бодисуудаар зөөх шаардлагатай байдаг. Нүүрсхүчлийн хийг зайлуулах үүргийг нийлмэл уураг болох гемогльбин зөөх цусны альбумин гүйцэтгэдэг.
5. Удамшил дамжуулах үүрэг
Энэ процесст энгийн уураг болох протамин, гистон, нуклейн хүчил /ДНХ, РНХ/ нийлмэл уураг болох нуклеопротейд гүйцэтгэдэг.
6. Хамгаалах үүрэг
Түүхэн хөгжлийнхөө явцад амьд организм гадаад орчны таагүй хүчин зүйл болон дотоод орчниы таагүй зүйл алдагдахын эсрэг төрөл бүрийн хамгаалах орчин бий болгожээ. Жнь: Арьс нь температурын хурц үйлчлэл болон нарны хэт туяанаас хамгаалдаг. Арьсны найрлаганд ордог кологен нь арьсыг бүрэн бүтэн байгаа үед түүгээр юуг ч нэвтрүүлэдэгүй. Цусны плазмын үүрэг фибрипоген нь бүлгэдэг нь шархлаа үүсгэх үед цус алдахаас хамгаалдаг механизм юм.
7. Зохицуулах үүрэг
Организмын бодисын солилцооны процессыг кохицуулдаг хянах хүчин зүйлийн нэг нь гармоны хүчин зүйл юм. Уураг пептидүүд байдаг. Уураг нь цусны болон эсийн осмус даралт, орчины рН.г тогтмол хэмжээнд хадгалах зэрэг олон үүргийг гүйцэтгэж болно.
8. Тэжээлийн бодисын үүрэг
Өндөгний шар обальбулин, үр хөвөрлийн өсөлтөнд хэрэгтэй. Харин сүүний уургийг хүнс тэжээлийн бодисын үүргийг гүйцэтгэдэг. Олон уураг нь бодисын солилцоог зохицуулдаг амин хүчлийн эх үүсвэр болдог.
9. Агших үүрэг
булчин агшиж сулархад олон уураг оролцдог гол үүргийг актин ба миозин гүйцэтгэдэг. Агших үүргийг зөвхөн булчин биш эсийн мембраны зарим уургууд гүйцэтгэдэг.
УУРГЫН АНГИЛАЛ
Уургийг найрлагаар нь энгийн ба нийлмэл гэж ангилдаг. Уураг нь протейн, нийлмэлийг протейд гэнэ. Протейд нь найрлагандаа нүүрс-ус, нуклейн хүчил бусад уургийн биш бодисуудыг агуулдаг . энгийн уургийг тэдгэрийг физик, химийн болон биологийн гэж ангилдаг бол гийлмэл уургийг уургийн биш гэж ангилдаг. Уургын биш бүлгийг простетик гэнэ.
УУРГИЙН ШИНЖ ЧАНАР
Уураг нь өндөр молекулт нэгдэл юм. Жнь: инсулен молекул жин 5700моль рибонуклеазад 12700гмоль.
Уураг нь коллойд шинж чанартай. Организм дэх байгалийн уураг нь коллойд төлөв байдалтай байдаг нь тэдгээрийн олон өвөрмөгц шинж чанартай коллойд хэсэг нь хагас нэвтрүүлэхэ мембранаар нэвчдэггүй. Харин жинхэнэ уусмал нь нэвчдэг бөгөөд үүнийг диализ гэж нэрэлдэг. Хими болон анагаах ухаанд сайн цэвэрлэдэсэн уургийн бэлдмэл гарган авахад хэргэлдэг. Уураг нь гидрофил нэгдэл юм. Гидрофид гэдэг нь усанд их татагддаг уургийн молекул уусмалд тогтмол байдаг. Уураг нь аморф шинж чанартай электролит юм. Уургийн найрлаганд аминий бүлэг, карбоксилийг бүлгүүд байдаг ба уусмалд диссацлагдана.
Усан уусмалдаа хүчиллэг ба шүлтлэг шинж чанарийг үзүүлдэг ба амфотер цэнэгийн хэмжээнээс хамаарч анод эсвэл катад рүү шилждэг. Уургийн амфотер шинж чанарыг ашиглан өвчний оношлогоонд уургийг тодорхой пракци болгон ялгадаг. Үүнийг буфер уусмал шинж чанар үндэслэдэг.
Уураг нь гели үүсгэгч юм.
Уургын молекул нь усан уусмалд усны молекулыг дотроо агуулсан тор маягийн бүтэцтэй гели үүсгэдэг. Утаслаг уургууд гелиг амархан үүсгэдэг. Яс, мөгөөрс нт гелиг үүсгэдэг тул маш уян хатан байдаг.
УУРАГ ХҮНСНИЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮН БОЛОХ НЬ, УУРГИЙН ЗОХИСТОЙ ХЭРЭГЛЭЭ
Уураг нь түүнд агуулагдах амин хүчлийн агууламжаар тодорхойлно. Үл орлогдох аминхүчил нт организмд нийлэгждэггүй учир хүнсээр авна.
Томас 100г хүнсний уургаар орлуулж болох организмын уургийн хэмжээг биологийн үнэт чанар гэжээ. Үүнийг тодорхойлохдоо сайн дурын хүн бол өөрийгөө туршсан.
Хүн хоол хүнсэндээ цэвэр уураг бус харин амьтны болон урагмлын гаралтай уургын холимгыг хэргэлдэг.
1. Хүний организм гаднаас үл орлогдох ба орлогдох амин хүчлийг байнга авч байх шаардлагатай. Хэрвээ хүнсэнд маш бага орлогогдох амин хүчил агуулагдвал арганизмд тэдгээрийг үл орлогдох амин хүчил ба аммоны давсаар нийлэгжүүлдэг.
2. Үл орлогдох амин хүчлийн илүүдэлтэй өндөр чанартай уургын биологын үнтэ чанарыг орлогдох амин хүчлийн илүүдэлтэй ургамлын уургаар нэмэгдүүлэх боломжтой. Ийнхүү орлоглх ба үл орлогдох амин хүчлийн харьцангүй агууламж нь уургийн холимгийн биологийн үнэт чанар болдог.
Хүнсээр авах зохистой уургийн хэмжээ нь блансийн багаас илүү байх шаардлагатай. Иуршлагаас үзэхэд нийт тэжээллэг бодисын 13% орчим уураг байх ёстой бөгөөд авах уургын хэмжээ нь биеийн хүчний ажлаас хамаарна.
Пептидүүд
2010 оны 06-р сарын 26 Нийтэлсэн Aya
Организмд маш чухал үүрэгтэй исүлен, блюкагон, окситоцин, метин, гармонууд болон глутоген, валиномицин гэх зэрэг олон тооны пептидүүд байгаль дээр байдаг. Пептидүүдийг химийн сонгодог аргуудаар нийлэгжүүлэхэд гарц нь маш бага байсан тул олон тооны аминхүчлээс тогтсон урт пептидүүдийг нийлэгжүүлэхэд найдвар бага байсан. Гэвч Мэрифилтдрийн боловсруулсан хатуу цазын синтезын аргыг ашигласнаар энэ бэрхшээлийг давсан. Синтезийн аргууд нь дараах шатуудаас тогтдог.
1. Полипептидын гинжний нүүрстөрөгчийн С төгсгөлд орших ёстой аминхүчил уусдаггүй давирхайтай холбогддог.
2. Зохих урвалж ашиглан амин бүлгийн нь халхалсан хоёрдогч аминхүчил ус хатаагч агент болох дицикло-гегсиль-карбодиэмид нэмж өгснөөр пептидийн холбоо үүснэ.
3. Халхалгч бүлэг ашиглан хүчлийн үйлчлэлийг салгахад үүссэн хий байдалтөй бүтээгдэхүүн
4. Дараа дараагийн аминхүчлүүд пептид холбоог үүсгэн давирхай дээрх полипепдитийн гэнж нийлэгжиж дуустал 2 ба 3 шатууд давтагдана.
5. Үүссэн полипептид давирхайнаас ховхлогдоно.
Биологийн идэвхтэй полипептидүүдийг 6 бүлэг болгон хуваадаг.
- 1. Нейропептид болон гармонууд
- 2. Пептид гармонууд
- 3. Пептид хорууд
- 4. Пептид бүтэцтэй антибиотикууд
- 5. Эммуны процесст оролцдог пептидүүд
- 6. Чихэрлэг пептидүүд
No comments:
Post a Comment